Вясной 2022-га мы ўжо гаварылі з Аляксеем з пазыўным Псіхолаг. 10 сакавіка яму споўнілася 28 гадоў, а за тыдзень да гэтага ў баі пад Бучай ён страціў левую нагу. І вось праз восем месяцаў мы зноў размаўляем з каліноўцам пра тое, як за гэты час змянілася яго жыццё.
Аляксей з жонкай жывуць у Кіеве. Мы дамовіліся стэлефанавацца ў 17.00. Незадоўга да гэтага ў яго доме на чатыры гадзіны адключылі святло: пасля таго як Расія пачала наносіць удары па энергетычных аб’ектах Украіны, у краіне дзейнічае рэжым эканоміі. На цёмным фоне экрана заўважны сілуэт чалавека, голас яго ўсё такі ж спакойны.
— Некалькі месяцаў я дапамагаю брыгадзе «Азова». Займаюся наборам адэкватных вайскоўцаў у падраздзяленне. Скажам так, аддзяляю зерне ад пустазелля. Па сваёй дзейнасці я перасякаюся з каліноўцамі і паралельна чакаю, як вырашыцца пытанне з маёй легалізацыяй ва УСУ. Гэта дазволіць мне афіцыйна працаваць у палку. Рэч у тым, што, калі пачалася вайна, я не быў аформлены ва Узброеныя сілы і ўдзельнічаў у баях як цывільны. Потым з маёй траўмай стала немагчыма прайсці ваенкамат. У выніку я, як і сотні вайскоўцаў, якія атрымалі сур’ёзныя раненні, але гатовыя вярнуцца ў часткі, не магу трапіць у строй. Чакаю, калі будуць прынятыя патрэбныя законы.
— Калі гэтае пытанне вырашыцца?
— Ва Украіне складаная бюракратычная сістэма, так што пакуль незразумела. Ды і я са сваіх прычынаў толькі нядаўна пачаў афармляцца.
— Калі мы размаўлялі мінулым разам, вы дапамагалі каліноўцам з арганізацыйнымі і адміністрацыйнымі пытаннямі, а цяпер гаворыце пра «Азоў». Чаму пераключыліся?
— Калі ты афіцыйна нідзе не аформлены, ёсць магчымасць выбіраць, чым займацца. Пакуль у мяне была магчымасць знаходзіцца ў брыгадзе «Азова».
— Калі не сакрэт, на што вы цяпер жывяце?
— Дапамагае «Азоў», у нас ёсць патранатная служба, якая падтрымлівае параненых. Ім кожны месяц пераводзіцца пэўная сума, таму праблем з грашыма ў мяне няма.
— Нейкія выплаты ад Украіны ў сувязі з інваліднасцю ў вас ёсць?
— Праз тое, што ў пачатку вайны я не быў афіцыйна аформлены ва УСУ, узніклі пэўныя цяжкасці. Гэтыя пытанні вырашаюцца, але няхутка. Так што ўсё рана ці позна будзе добра. Тут не Расія, любыя вайскоўцы з пункту гледжання дзяржавы абароненыя.
— Расказвалі, вы трэніруеце вайскоўцаў, якія, як і вы, былі сур’ёзна параненыя.
— Да Бучы я восем гадоў амаль кожны дзень займаўся спортам — апошнія гады кросфітам. Мяняць свой лад жыцця я не стаў і пасля таго, як трохі адышоў ад траўмы, склаў праграму з таго, што магу рабіць, і пайшоў у залу. Паспрабаваў розныя трэнажоры, зразумеў: большую частку практыкаванняў цягну. Па сутнасці, давялося адмовіцца толькі ад нагрузкі на ногі, напрыклад, прысяданняў. Не хачу траўмаваць калена, якое засталося.
Трэніруюся я некалькі разоў на тыдзень на лакацыі, якая адносіцца да «Азова». У залу са мной ходзяць мае сябры-вайскоўцы. Адзін з іх, як і я, страціў левую нагу пад Бучай, у іншага сур’ёзныя асколачныя пашкоджанні нерваў на абедзвюх нагах. Раней нас было больш, але не змаглі знайсці хаб, куды б усім было б зручна дабірацца, таму засталіся займацца толькі тыя, хто жыве паблізу. Мы ўсе разумеем: калі фізічна развівацца, то прасцей аднавіцца.
— А даводзілася псіхалагічна хлопцаў падбадзёрваць? Вяртаць ім веру ў сябе?
— З гэтым, на шчасце, я не сутыкаўся. Усе, з кім мы займаліся, — хлопцы з «Азова». А сярод іх нават тыя, хто страціў абедзве нагі, бадзёрыя духам і выдатна разумеюць: гэта яшчэ не канец, і яны могуць дапамагаць Украіне і далей.
«Думаю, у мяне там застаюцца аскепкі, і яны ўсё ўскладняюць»
Цяпер, як і вясной, на пытанне «Як маешся?» Аляксей адказвае: «Выдатна, усё супер». Страчаная нага, жартуе ён, за гэтыя месяцы не вырасла. Балець таксама не перастала. Баліць умерана, але пастаянна.
— Фантомны боль застаўся, але я ўжо прывык. Чалавек да ўсяго прывыкае. Цяпер гэты боль хутчэй раздражняльны, але паколькі з часам ён робіцца слабейшы, думаю, рана ці позна ўсё пройдзе. Думаю, у мяне там застаюцца аскепкі, і яны ўсё ўскладняюць. Але даставаць іх у мяне часу няма. Гэта чарговая аперацыя, аднаўленне, а значыць, і перыяд, калі я не змагу хадзіць. Мне такое не асабліва цікава.
— Чаму? Магчыма, гэта дапамагло б вашаму здароўю.
— Нервы — штука сур’ёзная. Калі яны перабітыя, то не факт, што ўсё запрацуе.
— Складана было прывыкаць да думкі, што давядзецца жыць без нагі?
— Дык, а што тут прывыкаць? Я гэта адразу зразумеў, калі атрымаў раненне. Я чалавек, які хутка да ўсяго адаптуецца. Да таго ж ужо праз два месяцы пасля ранення мне паставілі пратэз, што лічыцца вельмі хутка, і я пачаў вучыцца хадзіць. Ніякіх негатыўных момантаў, якія б моцна ўскладнілі мне жыццё, я не заўважаў. Ёсць толькі нюанс, што раз на чатыры дні трэба зараджаць нагу, але гэта няцяжка. Роўна гэтак жа, як мы зараджаем тэлефоны. Вядома, я разумею: ваяваць як раней ужо не змагу, гэта сумна, але я змірыўся. З гэтым нічога не зробіш. На такім я не зацыкліваюся, галоўнае — мозг захаваўся.
— Улетку замест механічнага пратэза ў вас з’явіўся новы — электронны. Як ён спрасціў вашае жыццё?
— Яго можна наладзіць пад сябе. Ён палягчае хаду, робіць яе больш правільнай з эрганамічнага пункту гледжання. Цяпер падчас хады я не нагружаю пазваночнік, што дазваляе пазбегнуць скаліёзу і болю ў спіне.
Ёсць валанцёры, якія выказалі жаданне дапамагчы мне атрымаць яшчэ больш функцыянальны пратэз. Такія прапановы пачалі паступаць з лета. Я іх абдумаў, паглядзеў, якія віды прыладаў ёсць, у якой краіне яны лепшыя, і пагадзіўся. Выбраў нямецкі, зроблены для людзей, якія ходзяць па горах. Думаю, у найбліжэйшыя месяцы мне яго прывязуць. Ён лепш падыходзіць для заняткаў спортам, не так зношваецца на трэніроўках і працуе як паўнавартасная нага з каленам. На ім можна нават бегаць. Каштуе каля 55 тысяч даляраў, а той, што цяпер у мяне, — каля 20 тысяч.
Наогул, ва Украіне няма праблем з пратэзамі для байцоў. Зразумела, падчас вайны парушыліся лагістычныя сувязі, і часам даводзіцца чакаць даўжэй, чым звычайна, але ўсё прыходзіць. Некаторыя хлопцы ездзяць на пратэзаванне ў іншыя краіны.
— У пачатку лета ў інтэрв'ю Deutsche Welle вы дапускалі, што, калі ў вас з’явіцца палепшаны пратэз, магчыма, вы вернецеся на вайну. Гэтае жаданне не змянілася?
— Паглядзім, усё магчыма. Але я ўсё ж зыходжу з практычных момантаў: атрымаецца аднавіць рухомасць — падумаю над гэтым, а не дык не.
«Чаму не стварыць сілу з адэкватных людзей, якія не словам, а справай пацвердзілі, што яны беларускія нацыяналісты»
— У інтэрв'ю ўсё таму ж Deutsche Welle вы казалі, што пазіцыянуеце сябе як вайсковец. А што для вас як вайскоўца значыла перастаць удзельнічаць у баявых дзеяннях у самым пачатку вайны?
— Ну мяне ж не забіла. Вось калі б забіла, было б горш, а так у цэлым усё добра склалася. Так, цяпер я не магу ўдзельнічаць у дыверсійных вылазках, але магу прымяніць сябе ў іншай паралелі, звязанай з пабудовай вайсковага механізму. Так што для мяне нічога не скончылася. Ды і наогул, улічваючы, што ворагі страцілі пад Бучай больш жыццяў, чым мы, той бой для нас можна назваць паспяховым.
— Вы так спакойна пра гэта гаворыце, падзяліцеся сакрэтам гэтага спакою.
— Няма ніякага сакрэту, проста такі псіхатып.
— На сутыку вясны і лета каліноўцаў узнагароджвалі медалямі. Вы ўручалі гэтыя ўзнагароды. Што адчувалі ў той момант? Ці важнае для байцоў такое прызнанне?
— Я адчуваў гонар за хлопцаў, якія атрымлівалі ўзнагароды, а да сябе ў гэты момант мне справы асабліва не было. Узнагароды для мяне не важныя. Гэта толькі сімвалы, у якіх няма практычнага значэння. Яны цікавыя пазёрам і тым, хто збіраецца пасля вайны пайсці ў палітычную сферу. Для мяне ж, як і для любога адэкватнага вайскоўца, найлепшая ўзнагарода — смерць ворага.
— Нядаўна ў тэлеграм-канале каліноўцаў з’явіўся допіс пра тое, як узнагароджвалі абаронцаў Бучы. Там на фота ёсць вы. Па здымках мне здалося, што гэты момант быў для вас важны.
— Нас запрасіў мэр, з якім мы ў добрых адносінах, таму мы прыехалі. Прыемна, што людзі выказалі падзяку, але ж я выконваў сваю працу. Людзі падзякавалі мне, я — ім. А сама ўзнагарода мне не асабліва і была патрэбная.
— Чатыры месяцы таму ў інтэрв'ю «Белсату» вы казалі, што сітуацыю на фронце для Украіны нельга назваць выдатнай. А як цяпер гледзіце на тое, што адбываецца? Калі і чым скончыцца вайна?
— Натуральна, калі пачаліся пастаянныя пастаўкі высокадакладных снарадаў і сучасных ствалоў, сітуацыя палепшылася. За кароткі перыяд Украіна змагла адваяваць значную частку тэрыторыі. З пазітыўнага: у ваенным плане рускія вайну прайгралі. З негатыўнага: ніхто не ведае, што нас чакае. Не выключаю і кепскіх варыянтаў развіцця сітуацыі. Ніхто ж не ведае, што ў галовах у звар’яцелых людзей. Ну, а калі ўсё скончыцца, невядома. Думаю, у найбліжэйшыя некалькі гадоў.
— Кіраўнік Галоўнага разведвальнага ўпраўлення Украіны Кірыл Буданаў кажа, што вайна скончыцца да лета.
— Скажу так, Буданаў яшчэ ні разу не памыляўся. Не бачу прычын яму не верыць.
— Але вашыя прагнозы моцна разыходзяцца.
— Усё залежыць ад таго, што ўключаць у паняцце канца вайны. Канец вайны магчымы толькі калі Расія спыніць сваё існаванне. Па факце. Няважна, пачнецца там грамадзянская вайна, пераварот. Але пакуль там будзе існаваць рэжым, нічога не зменіцца. Нават калі б Навальны выйшаў і стаў ля руля, наратывы б не памяняліся. У яго прысутнічае дакладна такая ж імперская рыторыка, як і ў астатніх. Да раздраблення Расіі ў вайне будуць толькі перыяды зацішша. Хай нават рускія прызнаюць паразу. Праз прапагандысцкія каналы яны ўсё растлумачаць свайму грамадству. У гэтым праблемы няма. Людзі там максімальна замбаваныя. Але далей Расія не зменіць сваёй скіраванасці. Яны будуць аднаўляць ваенны патэнцыял, назапашваць узбраенне і зноў атакаваць Украіну. Гэта вечная гісторыя. У Расіі такі менталітэт, у іх няма ніякага іншага вектара, акрамя вайны. Гэта пастаяннае адцягванне народа ад таго, што ён жыве ў г***е, і жаданне зацягнуць у гэтае г***о астатніх. Гэта іх нейкая нацыянальная ідэя.
— А што чакае Беларусь?
— Пакуль у Расіі не пачнуцца змены, я не бачу для Беларусі добрых варыянтаў.
— Як вы ставіцеся да таго, што полк Каліноўскага, скажам так, пайшоў у палітыку?
— Я не займаюся палітыкай, мне гэта на дадзеным этапе нецікава. А яны, калі лічаць гэта патрэбным, то хай займаюцца. Наладжванне міжнародных сувязяў — гэта важна. Але ў першую чаргу такая дзейнасць палка дае абароненасць людзям, якія тут знаходзяцца. Калі б яны проста заставаліся як звычайная рэгулярная частка ў шэрагах УСУ, то пасля заканчэння вайны ў фарміравання не было б развіцця. А паколькі ў нас шмат актыўных людзей з апазіцыйнага руху, чаму яны не могуць ствараць палітычную структуру? Тым больш, па маіх адчуваннях, нікога не задавальняе тая палітычная сіла, якая цяпер прадстаўляе Беларусь. Чаму тады не стварыць нешта сваё з адэкватных людзей, якія не словам, а справай пацвердзілі, што яны беларускія нацыяналісты і гатовыя змагацца за свабоду.
Ад цяперашніх апазіцыянераў у Беларусі ніхто такога не чакае, таму іх ніхто сур’ёзна не ўспрымае і не будзе ўспрымаць. Што цяперашні апазіцыйны рух можа прапанаваць Украіне? Нам? Якая карысць ад іх Беларусі? Я не бачу сэнсу пра іх гаварыць.
— Мне заўсёды здавалася, што вайскоўцы мусяць займацца ваеннай справай, а палітыкай — дыпламаты.
— Дзіўная пазіцыя. У палітычным жыцці старажытнага Рыма ваяры гралі важную ролю. Жыццё ўладкаванае так: людзі, якія нічым не ахвяравалі, не могуць наўпрост гаварыць пра тое, што ёсць на самай справе, яны заўсёды лавіруюць.
«Раўнаваць жонка дакладна не будзе»
Раніцай 10 кастрычніка Украіна перажыла масіраваны ракетны абстрэл. Пра выбухі паведамлялі практычна ва ўсіх абласцях краіны, некалькі з іх прыпала на Кіеў. Аляксей у гэты момант знаходзіўся ў цэнтры горада.
— Побач са мной нічога не падала, але гэта было б максімальным нешанцаваннем, калі б мяне ракетай прыбіла. Нават камічна: выжыўшы ў тым баі, памерці ад выпадковай ракеты. Але я тут менавіта пра сябе кажу, а не пра цывільных, якія загінулі падчас тэрарыстычнага акту. Ну, а мне давялося вярнуцца дадому, таму што ўсё закрылася і разабрацца са справамі не атрымлівалася.
— Як пасля гэтага прывыкалі да новай рэальнасці? Усё ж такі, казалі мне знаёмыя кіяўляне, да выбуху на Крымскім мосце ў горадзе было адносна спакойна.
— Я ж разумею, што ідзе вайна. Мне да гэтага прывыкаць не трэба. Я выразна ўсведамляю рэальнасць — і тое, што дзеецца, яшчэ не горшы варыянт развіцця падзей. Цяпер любы горад ва Украіне знаходзіцца ў небяспецы. А тое, што хтосьці з цывільных сябе падманвае і думае, што ўсё адносна нармальна, — гэта выключна іх неразуменне таго, што адбываецца. Людзі не хочуць мірыцца з сітуацыяй, дзе ёсць абмежаванні, і загадзя не рыхтуюць сябе да пакутаў. У выніку тое, што адбываецца, для іх шок.
— Дадатковае напружанне праз гэта з’явілася?
— Калі б у мяне такое было, я б на вайну не паехаў.
— Што змянілася ў побыце звычайных людзей пасля таго, як Украіна пачала жыць у рэжыме эканоміі электраэнергіі?
— Эпізадычна адключаюць электрычнасць. Увогуле, за суткі выходзіць восем гадзін без святла, і ў асноўным яны прыпадаюць на начны час. Але бывае і днём. Вось як сёння.
А наогул, на сайце DTEK (украінскай энергетычнай кампаніі. — Заўв. рэд.) ёсць графік на тыдзень, дзе па вуліцах распісана, калі і ў які час, магчыма, адключаць святло.
Дома застацца без святла не праблема. У нас ёсць святлодыёдныя лямпы, пад імі можна пачытаць, і паўэрбанкі, каб зарадзіць тэлефон. А вось калі гэта здараецца, калі я на працы, камп’ютар адключаецца — і я не магу ўводзіць нейкія дадзеныя. Тут даводзіцца спыняцца. Але што ўжо зробіш. Значна складаней будзе, калі зімой пачнуцца перабоі з ацяпленнем. Тады цывільным давядзецца пакутаваць.
— Давайце крыху зменім тэму і пагаворым пра вашую раптоўную медыйнасць. У вас было шмат інтэрв'ю. Што для вас, чалавека непублічнага, значыць раптам аказацца ў кадры?
— Я ніколі не быў медыйным чалавекам. Мне гэта чужое. Гэта была неабходнасць, каб данесці да людзей патрэбную інфармацыю і сагітаваць тых, хто хацеў ваяваць за Украіну, прыехаць сюды.
— Людзі на вуліцах пачалі пасля гэтага вас пазнаваць?
— На шчасце, я не даваў інтэрв'ю на ўкраінскім тэлебачанні, таму мяне ніхто не ведае, хай так і застаецца. У сацсетках я таксама не сяджу і каментароў не чытаю. Стварыў старонку ў Instagram, закінуў фота для журналістаў. І ўсё.
— А вашая жонка як рэагуе на каментары на вашай старонцы? Там дзяўчаты пішуць «вельмі прыгожы», «чарівний», «які очі».
— Добра рэагуе (смяецца). Але раўнаваць яна дакладна не будзе, таму што няма да чаго.
«Ёсць рэчы больш важныя, чым сям’я»
— Як вас змянілі гэтыя восем месяцаў і тое, што здарылася з вашай нагой?
— Магчыма, я стаў крыху больш разважлівым і стрыманым.
— Што за гэтыя месяцы было для вас самым складаным?
— Нават не ведаю, складана пераадолець бюракратычную машыну, але нічога не зробіш. Пра гэта размаўляць не бачу сэнсу.
— Той дзень у Бучы вас не накрывае?
— Не, я лічу, што зацыклівацца на мінулым сэнсу няма. Гэта не мае для будучыні ніякіх перспектываў. Адпаведна, трэба засяродзіцца на тым, што ёсць цяпер, і рухацца далей.
— Што для вас цяпер самае важнае?
— У мяне ёсць магчымасць змагацца за Украіну. Гэта асноўны фактар, які трымае мяне ў тонусе.
— А вашая сям’я? Думала, вы так адкажаце.
— Сям'я? Не, я б так не адказаў ніколі, напэўна. З сям’ёй усё ў парадку. Але ёсць рэчы больш важныя, чым сям’я.
— Вы пажартавалі?
— Не, нацыя важнейшая за сям’ю. Заўсёды. Лёс цэлай краіны важнейшы за чалавека. Калі чалавек зацыкліваецца на сям'і, у гэтым ёсць нешта эгаістычнае.
— Але калі з вамі нешта здарыцца, не нацыя будзе побач, а сям’я.
— Мая сям’я — гэта і «Азоў» у тым ліку, і ўсе мае сябры-беларусы, якія ў палку Каліноўскага. А гэта наўпрост звязана з дзейнасцю па абароне ўкраінскай нацыі.
— Ваша жонка не крыўдзіцца, калі вы такое кажаце?
— Я ёй такога не кажу… яна і так ведае.
— Як чалавек, які ў студзені ажаніўся, скажыце, а што для вас каханне?
— Гэта шматграннае слова. Гэта і хімічная рэакцыя, нядоўгая — закаханасць, захопленасць, запал. І нешта больш грувасткае — сукупнасць цярпення, вернасці, умення ісці на кампраміс, умення слухаць і чуць, вялізнага пачуцця прыхільнасці і камфорту.
— За гэтыя месяцы з’явілася адчуванне, што ўсё вельмі крохкае і ў любы момант можа скончыцца?
— Каб гэта не скончылася ў адзін момант, і ідзе барацьба.
